Witamina B12 (kobalamina)

Opis

Witamina B12 — inaczej kobalamina, należy do grupy witamin rozpuszczalnych w wodzie. To ważny składnik odżywczy, niezbędny do prawidłowego funkcjonowania praktycznie każdej komórki organizmu.

Kobalamina bierze udział w produkcji czerwonych krwinek, co ma bezpośrednie przełożenie na zdrowie krwi i zapobieganie anemii megaloblastycznej. Występowanie tej formy niedokrwistości jest efektem zaburzonej produkcji hemoglobiny, białka odpowiedzialnego za transport tlenu we krwi. W badaniu morfologii krwi niedobór witaminy B12 może objawiać się także zwiększeniem parametru MCV (średniej objętości erytrocytu) oraz umiarkowaną małopłytkowością.

Jednak rola kobalaminy nie ogranicza się tylko do procesów krwiotwórczych. Witamina B12 bierze udział w syntezie DNA, której prawidłowy przebieg jest istotny dla podziału komórek. Jest także zaangażowana w przemiany metaboliczne — szczególnie w regulację materiału genetycznego, a także w produkcję kwasów tłuszczowych oraz energii.

Wpływa na funkcjonowanie układu nerwowego, uczestnicząc w produkcji mieliny — substancji, która osłania włókna nerwowe. Jej niedobór może prowadzić do uszkodzeń nerwów, który w obrazie klinicznym może manifestować się drętwieniem kończyn, problemami z równowagą i osłabieniem mięśni.

Co więcej, kobalamina wspiera zdrowie psychiczne — wpływa na produkcję neurotransmiterów (serotoniny i dopaminy), które w organizmie są odpowiedzialne za regulację nastroju. Z tego względu niedobór witaminy B12 może przyczyniać się do występowania stanów depresyjnych, lękowych oraz zaburzeń pamięci. Osoby z niskim poziomem witaminy B12 częściej odczuwają zmęczenie i mają problemy z koncentracją.

Dbanie o prawidłowy poziom witaminy B12 w diecie ma również znaczenie dla funkcjonowania układu trawiennego. Jej obecność w organizmie przyczynia się do utrzymania prawidłowych funkcji błon śluzowych przewodu pokarmowego oraz wspiera prawidłową pracę jelit. Zapobiega problemom trawiennym i korzystnie wpływa na mikrobiotę (florę bakteryjną jelit).

Wchłanianie kobalaminy odbywa się w końcowym odcinku jelita cienkiego (jelicie krętym), gdzie wiąże się z czynnikiem wewnętrznym Castle’a, który jest produkowany przez komórki okładzinowe żołądka. To złożony proces, od którego zależy, czy witamina B12 zostanie skutecznie przyswojona i wykorzystana przez organizm do wspierania wszystkich wyżej wymienionych procesów, które mają ogromne znaczenie dla zdrowia.

Wskazania

Wskazaniami do oznaczenia poziomu witaminy B12 są:

• podejrzenie niedoboru witaminy B12 — wyraźnie manifestujące się objawy;
• zaburzenia neurologiczne — neuropatia obwodowa, zaburzenia pamięci, demencja czy trudności w chodzeniu;
• choroby przewodu pokarmowego — przede wszystkim choroby przewlekłe układu pokarmowego (celiakia, choroba Leśniowskiego-Crohna, zapalenie żołądka, resekcja żołądka, wrzody czy refluks żołądkowo-przełykowy) związane jednakowo z zaburzeniami wchłaniania, jak i wydzielania czynnika Castle’a warunkującego wchłanianie kobalaminy;
• dietę wegańską i wegetariańską — ponieważ witamina B12 występuje jedynie w produktach pochodzenia zwierzęcego;
• przyjmowanie metforminy — leku stosowanego w leczeniu cukrzycy, który zaburza wchłanianie witaminy B12;
• podeszły wiek — wraz z wiekiem zdolność organizmu do wchłaniania witaminy B12 może się zmniejszać.

Przebieg badania

Przygotowanie do badania poziomu witaminy B12 nie jest skomplikowane. Zwykle nie jest wymagane od pacjenta podejmowanie specjalnych działań. Warto jednak poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach i suplementach, ponieważ niektóre z nich mogą wpływać na wyniki badania.

Na ogół zaleca się, aby pacjent był na czczo — powstrzymanie się od jedzenia na około 8-12 godzin przed pobraniem krwi (dozwolone jest jedynie picie czystej wody bez żadnych dodatków).

Przygotowanie się do badania w odpowiedni sposób zapewni wiarygodność wyników, a tym samym postawienie prawidłowej diagnozy i wdrożenie odpowiednio dobranego postępowania.

Badanie poziomu witaminy B12 polega na pobraniu próbki krwi żylnej. Krew jest następnie analizowana w laboratorium, gdzie mierzy się stężenie witaminy B12. Wynik jest zazwyczaj dostępny po kilku dniach.

Interpretacja wyników

Organizm ma zdolność magazynowania witaminy B12 głównie w wątrobie. Zapas ten może wystarczyć na kilka lat, nawet przy braku jej dostarczania z pożywienia. W przypadku diety ubogiej w witaminę B12, zapasy stopniowo się wyczerpują, co naturalnie prowadzi do manifestacji objawów jej niedoboru.

Objawy niedoboru witaminy B12:

• zmęczenie i osłabienie,
• bladość skóry,
• duszności,
• zawroty głowy,
• problemy z koncentracją,
• obniżenie nastroju i depresja,
• drażliwość,
• zaburzenia równowagi,
• mrowienie i drętwienie w kończynach,
• mrowienie i zapalenie języka (język staje się czerwony i bolesny).

Nadmiar witaminy B12 występuje rzadko, ponieważ organizm posiada mechanizmy regulujące jej wchłanianie i magazynowanie. Zwykle nadmiar kobalaminy jest wydalany z moczem. Jednak w rzadkich przypadkach, przyjmowanie bardzo dużych dawek suplementów może prowadzić do toksycznego podwyższenia poziomu tej witaminy we krwi.