PSA całkowity

Opis

PSA (prostate-specific antigen) jest enzymem wytwarzanym wyłącznie przez komórki nabłonkowe przewodów prostaty. Pełni istotną funkcję w diagnostyce i monitorowaniu leczenia chorób tego narządu, choć jest wydzielany również przez zdrowy gruczoł krokowy. PSA jest obecny przede wszystkim w nasieniu, któremu nadaje bardziej płynną konsystencję. Występuje także (choć w znacznie mniejszych ilościach) w surowicy krwi.

Wzrost poziomu PSA całkowitego wymaga dalszych badań, gdyż może świadczyć o procesie chorobowym. Bardzo wysokie stężenie tego białka może wskazywać na raka prostaty. Najczęstszą przyczyną podwyższonego PSA jest jednak łagodny rozrost prostaty — choroba, która dotyczy ponad połowy mężczyzn po 50. roku życia i 80% mężczyzn po 70. roku życia.

Wskazania

Wskazaniem do oznaczenia poziomu PSA całkowitego jest podejrzenie choroby gruczołu krokowego. Mogą na nią wskazywać między innymi:

• ból lub pieczenie podczas oddawania moczu,
• uczucie niepełnego opróżnienia pęcherza,
• naglące parcie na mocz,
• oddawanie moczu małymi porcjami,
• częste oddawanie moczu,
• oddawanie moczu w nocy (więcej niż raz),
• krwiomocz,
• ból podbrzusza,
• ból krocza.

Ponadto, badanie PSA całkowitego wykonuje się po operacji usunięcia gruczołu krokowego oraz w ramach monitorowania postępów leczenia nowotworu.

W badaniach przesiewowych PSA ocenia się co rok u mężczyzn po 50. roku życia. Jeśli w bliskiej rodzinie (u ojca lub brata) wystąpił rak prostaty, monitoring powinno rozpocząć się od 45. roku życia, a jeśli choroba rozwinęła się przed 65. rokiem życia — od 40. roku życia.

Przebieg badania

W celu oznaczenia poziomu PSA całkowitego pobiera się krew żylną. Wynik musi być zinterpretowany przez lekarza. W zależności od wieku obowiązują inne normy.

W dniu poprzedzającym badanie należy unikać obfitych i tłustych posiłków oraz spożywania alkoholu, zaleca się też powstrzymanie się od współżycia seksualnego oraz unikać jazdy rowerem i palenia wyrobów tytoniowych. Można wykonać je o dowolnej porze dnia, najlepiej na czczo (tj. 8-12 godzin od ostatniego posiłku). Na 2 dni przed badaniem nie należy współżyć ani uprawiać sportu.

Interpretacja wyników

Zbyt wysoki poziom PSA całkowitego może wskazywać na:

• łagodny rozrost prostaty,
• zapalenie prostaty,
• raka prostaty,
• uraz prostaty,
• przebyte cewnikowanie pęcherza moczowego,
• przyjmowanie niektórych leków, np. betametazonu, testosteronu.

Niski wynik PSA jest uznawany za prawidłowy. Nie należy jednak tracić czujności, ponieważ nie każdy rak prostaty przebiega ze wzrostem poziomu PSA. Ponadto w niektórych sytuacjach wyniki mogą być fałszywie zaniżone. Dzieje się tak m.in. u mężczyzn po usunięciu prostaty, po chemioterapii lub radioterapii prostaty oraz po usunięciu jąder. Ponadto niektóre leki mogą obniżać poziom PSA (np. finasteryd).